Od antike do žrtava fašizma: Spomenici i građevine koje u svom kamenu čuvaju istoriju Čačka

Duga istorija Čačka beležena je u različitim istorijskim izvorima, a možda najviše priča mogu da ispričaju građevine, od kojih, neke vekovima, posmatraju grad.

Tipik studenički još kaže da je to bila prestonica župana Stracimira, brata Stefana Nemanje. Župan Stracimir, koji se smatra i osnivačem grada, ostavio je, poput mnogih velikaša tog doba, za sobom zadužbinu koja do danas ponosno stoji u Čačku.

CRKVA VAZNESENJA HRISTOVOG

Smatra se da je, dostojno ktitoru, u vreme kada je građena, od 1180. do 1190. godine, bila prostrana i raskošna. Osnova joj je bila upisan krst, a nekoliko kasnijih obnova koje su usledile nakon odlaska Turaka, dovele su do današnjeg izgleda fasade za koju su uzori traženi u starim raškim hramovima.

ČAČAK se pod današnjim imenom prvi put spominje 18. decembra 1408. godine, u jednom spisu iz Dubrovačkog arhiva. Do Drugog srpskog ustanka na ovom prostoru smenjivale su se turska i austrijska vlast, a od dobijanja nezavisnosti i međunarodnog priznanja Srbije 1878. godine, počeo je ekonomski preporod cele zemlje.

JOVANOVI DVORI

U samom centru grada na Moravi nalazi se građevina koja podseća na vremena kada je stvarana moderna Srbija.

Serdar Jovan Obrenović, poznati kao Gospodar Jovan, komandant Moravsko-podrinske vojne oblasti, guverner disktrikta rudničkog i požeškog, radove na konaku započeo je u martu 1835. godine. Danas je ovaj konak najstarija građevina Čačka i reprezentativni je primer varoške arhitekture svog vremena.

Spratna građevina pravougaone asimetrične osnove sa podužnim stranama orijentisanim u pravcu juga, odnosno severa, ima glavni ulaz na južnoj strani. Ovo arhitektonsko rešenje i izbor materijala bili su tipični za balkansko-orijentalni stil. Građevine belih fasada sa izvučenim merkerom u spratnoj zoni, naročito su birali članovi vladarske porodice i njihova svita.

NAKON trogodišnje Austro-ugarske okupacije, Čačak je oslobođen 25. oktobra 1918. godine. Grad je nastavio svoj razvoj u novom ambijentu proširene države.

Dobio je električnu energiju, Vojno-tehničkoi zavod i Fabrika hartije su počeli sa radom 1930. godine, a opšti napredak ogledao se i prerastanjem Gimnazije u Čačku iz šestorazredne u osmorazrednu i otvaranjem nove zgrade 1927, u kojoj je gimnazija i danas smeštena.

Izvor: Baloncici / Shutterstock.com

ZGRADA GIMNAZIJE U ČAČKU

Ostvarenje srpskog arhitekte Dragutina Maslaća, zgrada Gimnazije u Čačku je monumentalno zdanje. Spajanjem elemenata akademske, tradicionalne i arhitekture srpsko-vizantijskog stila, nastalo je eklektično rešenje građevine, koja do danas ponosno stoji u ovom gradu.

DO REVOLUCIONARNOG preobražaja društva dolazi posle Drugog svetskog rata. Uz karakterističnu stambenu arhitekturu razvijana je i spomenička, a jedan od najupečatljivijhih spomenika podignut je u Čačku.

SPOMEN PARK BORBE I POBEDE

Nakon deset godina gradnje, 1980. godine, na obroncima planine Jelice, svečano je otvoren Spomen park borbe i pobede.

Na prostoru od 36 hektara, arhitekta Bogdan Bogdanović projektovao je kompleks posvećen 4.560 palih boraca NOVJ i žrtvama fašizma iz Čačka i okoline stradalima tokom Drugog svetskog rata.

Četiri metra visok piramidalni humak nalazi se na samom ulazu u Park. Posvećen poginulima, on je zapravo kosturnica.

Nakon humka stiže se do kvadratne platforme na kojoj stoji komemorativni dolmen. Na monolitu od od hercegovačkog gabra isklesan je citat Josipa Broza Tita: "Veličina jednog naroda cijeni se po tome kako se on drži u danima najtežih iskušenja"

Od dolmena se dolazi do centralne tačke spomen-parka, dvanaest metara visokog trodelnog megarona na čijim su zidovima prikazane mitske divlje zveri, koje izgledaju kao da gamižu po zdanju od hercegovačkog gabra.

Tekst je objavljen u sklopu projekta koji je sufinansiran iz budžeta grada Čačka. Stavovi izneti u podržanom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.