Nasleđe dinastije Nemanjića: 4 zadužbine Stefana Nemanje

Upoznajte se sa nekim od najlepših i najvrednijih zadužbina čuvene srednjevekovne dinastije Nemanjić, koja je vladala Srbijom više od dva veka i iza sebe ostavila izuzetno vredna dela, u brojnim oblastima, od politike do kulture!

Nemanjići

Vladari iz ove dinastije, započeli su svoju vladavinu Srbijom kao veliki župani, da bi od 1217. godine poneli kraljevsku krunu. Vrhunac moći, nemanjićka Srbija dostigla je 1346. godine kada je Stefan Dušan krunisan carskom krunom.

Zajedno sa usponom srpske srednjevekovne državnosti, tekao je i proces osamostaljivanja srpske crkve, koja je 1219. godine, naporima Nemanjinog sina Rastka, potonjeg Svetog Save, dobila rang autokefalne arhiepiskopije. Ovaj proces dovršen je 1346. godine, kada je Srpska arhiepiskopija dobila rang Patrijaršije.

Uspon srpske države i crkve, bio je praćen i izraženom ktitorskom delatnošću srpskih vladara. Nemanjići su u toku svoje vladavine podigli veliki broj crkava i manastira, od kojih mnogi i danas plene svojom lepotom i predstavljaju najvrednije tekovine celokupne srpske kulturne i duhovne baštine.

Stefan Nemanja (vladao 1166-1196)

Izvor: Profimedia/Shutterstock
Foto: Wikimedia Commons

Utemeljitelj dinastije Nemanjić, rođen je u mestu Ribnica, na prostoru tadašnje Duklje, kao treći sin Zavide, velikaša čije poreklo nije do kraja razjašnjeno.

Nakon što se sa braćom vratio u Rašku gde je njegov otac, po svemu sudeći, uspostavio vlast, Nemanja je po tadašnjem običaju, upravljao udeonom kneževinom u slivovima reka Ibra, Rasine, Toplice i Jablanice.

Pokazujući već tada želju da samostalno vlada, Nemanja je održavao diplomatske odnose sa vizantijskim carem i samostalno podizao crkve, na šta po tadašnjem običaju nije imao pravo bez saglasnosti velikog župana.

Sukob sa braćom, od kojih je najstariji, Tihomir, u međuvremenu postao veliki župan, vodio je preko Nemanjinog zarobljavanja, oslobođenja sve do odsudnog sukoba na bojnom polju, u kome je Nemanja trijumfovao i preuzeo vlast nad celom zemljom.

Kao veliki župan, Nemanja je uspeo da naizmeničnim ratovima i veštom diplomatijom znatno proširi teritorije srpske države, ali i da očuva i ojača njenu nezavisnost u odnosu sa moćnim susedima.

Vođen primerom svog najmlađeg sina Rastka, Nemanja je odlučio da poslednje godine svog života provede kao monah Simeon, u manastirima Studenici i na Hilandaru.

Nemanja je ujedno, još kao udeoni knez, počeo da postavlja temelje bogatoj ktitorskoj delatnosti njegove dinastije u budućnosti. Među prvim crkvama koje je podigao osnivač srednjevekovne srpske državnosti, bila je crkva Svetog Nikole, kod današnje Kuršumlije. Pored nje, Nemanja je pomogao izgradnju velikog broja crkava i manastira širom Srbije. Svojom lepotom i istorijskim značajem, naročito se ističu Đurđevi Stupovi koje je posvetio svom spasitelju, svetom Đorđu te Studenica i Hilandar, u kojima je kao monah Simeon, proveo svoje poslednje dane.

Crkva Svetog Nikole

Izvor: Profimedia/Shutterstock
Foto: Milica Jovanović-Marković (Wikimedia Commons)

Jedna od dve najstarije zadužbine Stefana Nemanje, podignuta je između 1152. i 1166. godine. U njenoj blizini, Nemanja je izgradio svoj dvor, a čitav kompleks, predstavljao je prestonicu njegove udeone kneževine, koja je zbog olovnih krovova kojima su bile pokrivene crkve Svetog Nikole i obližnja crkva Presvete Bogorodice, dobila naziv Bela Crkva.

Nadograđivana za vreme Nemanjinih potomaka, crkva je postala prototip tzv. Raške škole crkvene arhitekture, koji predstavlja mešavinu vizantijskih (zaobljena kupola) i romaničkih (priprata sa dve kule zvonare) arhitekturalnih elemenata.