U zelenoj bajci moćnog Velikog Kavkaza: Vodimo vas na uzbudljivo putovanje Gruzijom

02.08.2021 08:00

Autor Ivana Dukčević 02.08.2021 08:00

Od mesta gde su pristali Argonauti do najvišeg vrha Evrope... Ivana Dukčević nas vodi na putovanje Mestijom u Gruziji.

Izvor: Ivana Dukčević

Na severu Gruzije, nalik nebeskom mostu izdiže se masiv moćnog Kavkaza - najvišeg planinskog venca Evrope koji se proteže dužinom od oko 1200 kilometara. Duž severne granice - sa Rusijom, Veliki Kavkaz počinje Crnim i završava Kaspijskim morem, na istoku Azerbejdžana. Najviši vrh Evrope - Elbrus (5642 m), nalazi se u zapadnom delu Velikog Kavkaza - u Rusiji, 30 km od granice sa Gruzijom. Prirodom najfascinantniji deo Gruzije, upravo je u severnim delovima ove zemlje.

Na gruzinskom jeziku, Gruzija se naziva Sakartvelo, a Gruzini pripadaju posebnoj, kavkaskoj grupi naroda. Sve do pre stotinak godina, u udaljenim selima na severozapadu zemlje - na Kavkazu, određen broj Gruzina etničke grupe Megreli (ili Mingreli), živelo je u okviru potpuno odvojenih, plemenskih zajednica, nalik onim u planinskim predelima Crne Gore. I danas se megrelski jezik kojim govore njihovi potomci na Kavkazu, razlikuje od zvaničnog gruzinskog jezika, a prezimena nekadašnjih, srednjovekovnih planinskih klanova, ponosno se ističu.

Mestija

Izvor: Ivana Dukčević

Prema epskoj priči iz grčke mitologije koja se pripisuje Apoloniju sa Rodosa - o Zlatnom runu, Jasonu i Argonautima ("Argonautika" iz III veka pre nove ere), oko 1300. godine pre nove ere Jason i njegovi Argonauti pristali su brodom Argo na obale Kolhide (obala Crnog mora, nekadašnja zapadna Gruzija) i krenuli u potragu za runom zlatnog, krilatog ovna - simbolom kraljevstva. Vekovima kasnije, naučnici su ustanovili da je pominjanje zlatnog runa najverovatnije povezano sa praksom korišćenja runa pri prosejavanju zlatne prašine iz zlatonosnih reka na zapadu Velikog Kavkaza, koje se i danas može videti u udaljenim selima.

Tokom boravka u Mestiji - centralnom mestu regije Gornji Svaneti, u procepu između planinskih vrhova - na izletu do planinskih jezera Koruldi, do kojih nas je vozio Georgi, taksista sa 4wd džipom, nakon prijateljskog čavrljanja o ovom delu zemlje, na poklon sam dobila oštri, crni kamenčić sa vidljivom "zlatnom žicom" kojih u ovom delu Gruzije ima u velikom broju. Veliki Kavkaz u sebi skriva neke od najvećih nalazišta zlata na svetu, a Gruzija je jedna od vodećih izvoznika ovog plemenitog metala (rudnik u blizini Kazretija, smatra se verovatno najstarijim do danas pronađenim mestom za eksploataciju zlata, na svetu).
Osim o zlatu, Georgi nam je ponosno pričao o svom porodičnom prezimenu - planinskom klanu Dadeškelijani - jednom od najčuvenijih u regiji, koji i danas u Mestiji ima čak 9 postojećih, porodičnih kamenih tornjeva - najviše od svih, dok - dodaje Georgi - nekadašnji rivalski klan Margiani ima tek 8. Tu je i Ratiani klan, dodaje Georgi, koji ima 5 tornjeva i dve preostale porodične crkve.

Priča o tornjevima Svanetija počinje u VIII, a završava se u XIII veku. Zbog najezde osvajača, ali i sukoba između porodičnih klanova koji su često završavali krvnim osvetama, u regiji Gornji Svaneti pored svake kuće podignuti su kameni tornjevi. Nekada ih je bilo čak 280, ali ih je u čitavoj regiji ukupno ostalo još 175.

Tornjevi Svanetija, neobično podsećaju na one bajkovitog poluostrva Mani, u Grčkoj, i tornjeve San Điminjana, u Italiji. Danas su ovi tornjevi deo UNESCO-ve svetske kulturne baštine. Obišli smo podnožje jednog od njih, u koji nas je povela mlada žena čiji je suprug potomak čuvenog klana, te svoju kulu koriste u muzejske srhe. Iako smešteni u neposrednoj blizini same kuće, ulazi u kulu nisu bili povezani sa domaćinstvima, već je do podzemlja svake kule postojalo često i po tri do četiri nezavisna podzemna tunela za koje su znali samo pripadnici istog klana. Primera radi, ako se devojka iz jednog klana veri sa pripadnikom drugog klana, za tajni prolaz nove familije neće saznati sve dok se ne uda i rodi potomstvo. U tom slučaju, ukoliko dođe do sukoba između klanova i ovu tajnu podeli sa pripadnicima svog matičnog klana, njeno dete će biti u opasnosti jer krvno pripada i muževljevom klanu, te se ona verovatno neće usuditi da svom klanu tajnu otkrije.

Pogledajte fotografije u galeriji

Vidi opis

U zelenoj bajci moćnog Velikog Kavkaza: Vodimo vas na uzbudljivo putovanje Gruzijom

Skloni opis

Pogledaj slike

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 1 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 2 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 3 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 4 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 5 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 6 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 7 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 8 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 9 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 10 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 11 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 12 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 13 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 14 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 15 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 16 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 17 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 18 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 19 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 20 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 21 / 22

Izvor: Ivana DukčevićBr. slika: 22 22 / 22

Unutar kule, u mračnom prizemnom delu tornja klana Margiani nalazi se velika prostorija sa zemljanim podom, ognjištem, drvenim nameštajem - kredencima, centralnim drvenim "tronom", i stolom okruženim sa nekoliko klupa koje se imale svoj precizan raspored i svrhu, naročito za vreme plemenskih sastanaka kada je trebalo doneti važne odluke u vezi klana, kazniti člana svog ili tuđeg klana, ili uspostaviti mir. Četvrtasta fotelja - "tron" od rezbarenog drveta, pripadala je glavešini porodičnog klana. Najveća, dugačka klupa sa naslonom i rukohvatima na dva kraja - muškim članovima klana, drvena klupa bez rukohvata - ženskim, a niska klupa bez rukohvata i bez naslona - deci.

Nešto dalje, drvenim stepenicama popeli smo se do ulaza u petospratnu, kamenu kulu visine oko 25 metara, gde je kretanje sa jednog nivoa na drugi prilično otežano i odvija se drvenim merdevinama. Sa vrha kule, kroz uzane otvore u kamenu pružaju se pastoralne panorame na mesto Mestiju i planinski masiv Velikog Kavkaza, na čijim se vrhovima naziru krpe prošlogodišnjeg snega u dezenu šara alpskih krava, i gde mirnoću seoskog života okupanog vedrinom junskog sunca, jedino remeti udaljena graja lokalne dece. Sa terase kafe-restorana u jednoj od seoskih kuća pored kule, ispijajući osvežavajući Natakhtari - ukusno, gruzinsko lokalno gazirano voćno piće sa ukusom estragona (jarko zelene boje), odjednom smo čuli zujanje i primetili mali avion lokalne kompanije koji tek što je poleteo sa obližnjeg, lokalnog aerodroma "Kraljica Tamara" kod Mestije, i ispratili ga do kraja procepa između planina, na njegovom letu do Tbilisija.

Mestija (Mestia) se nalazi na krajnjem severozapadu Gruzije, 30-ak kilometara jugoistočno od najvišeg vrha Kavkaza i Evrope - Elbrusa, vazdušnim putem manje od 10 kilometara od ruske granice, u regiji Kabardino-Balkaria, na nadmorskoj visini od 1500 metara. Na severu, mesto je okruženo nekim od najviših vrhova Velikog Kavkaza, čija visina iznosi preko 4000 metara. Najviši i najčudesniji vrh koji se najbolje vidi sa puta ka jezerima iznad Mestije, je veličanstvena Ušba (Ushba, 4710 m) - nalik kutnjaku sa dva izdignuta špica, često obavijena paperjem oblaka iz kojih vrhovi vire. Iako ne spada u najviše vrhove Kavkaza, Ušbu zbog zanimljivog oblika "duplih" vrhova nazivaju i kavkaskim Materhornom.

Sredinom juna, pejzaže sa hiljadu nijansi zelene i oštrim, snežnim vrhovima, oplemenjuju cvetovi žute azaleje pored puta, čiji se slatki miomiris na svakoj krivini uvlači u terensko vozilo dok polako savladava zemljani put i zahtevni planinski teren. Žutu alazeju lokalci navodno vole da žvaću, jer je njen ukus nasličniji ukusu meda (zbog čega se na engleskom naziva i honey sucking azalea), iako je postoje dokazi da sadrži i otrovne supstance. Osim nje, na livadama raste drvenasto grmlje predivnih bež cvetova nalik magnoliji, koje nazivaju gruzinskom snežnom ružom (Rododendron Caucasicum - Georgian snow rose). Od ove biljke, koriste se listovi koji se suše, i od njih pravi biljni čaj.

U samom gradiću Mestiji, osim Tornja-muzeja klana Margiani, postoje još dva muzeja. Veliki i izuzetno lepo uređen Etnografski muzej istorije Svanetija, opisuje običaje stare stotinama godina kada su gruzinski kraljevi i imućne velmože skrivali svoje blago u nedostupnim predelima regije Svaneti. Danas su ova blaga – ona koja su pronađena, izložena u muzeju i datiraju pretežno iz perioda između IX i XIII veka.

Izvor: Ivana Dukčević

Ispred muzeja, na livadi se nalazi nekoliko ogromnih, oblih, uglačanih kamena, koji osim očigledne dekorativne imaju i istorijsku priču vezanu za ovaj deo Kavkaza, a koja je jednom prilikom osvanula i na naslovnoj strani časopisa National Geographic. U pitanju je crkveni praznik Kvirikoba, koji se održava svake godine 28. jula, i gde se u obližnjem selu Kala, ispred lokalne Crkve Kvirike i Ivlita postave dva kamena - jedan manji i jedan veći - za muškarce i za žene - gorštake i gorštakinje Kavaza, a koji takmičari treba da prvo podignu, a zatim - ako im pođe za rukom - prebace preko ramena!

Tekst i fotografije deo su internet stranice Umetnost putovanja autorke Ivane Dukčević i zaštićene su Zakonom o autorskim i srodnim pravima. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje bez dozvole autora.