EVROPSKI AMAZON: Jedinstveno područje koje spaja 5 zemalja

Sa čak milion hektara površine ovo jedinstveno područje ostaje van uticaja političkih granica.

Neometan velikom vodom, svojom teritorijom patrolira orao belorepan, velika grabljivica karakteristične siluete orla s kratkim lepezastim repom, čija se belina uočava izdaleka. Tu živi sedamdesetak gnezdećih parova, što je najveća gustina tih ptica u srednjoj Evropi.

Apatinski i Monoštorski rit predstavljaju jedno od najboljih staništa za orla belorepana u ovom delu Evrope. Na ovom prostoru nalaze se teritorije s više od dvadeset parova ovih veličanstvenih ptica. Za uspešan opstanak populacija ovih orlova neophodni su kompleksi očuvanih staništa koji uključuju šume, močvarna područja i otvorene vodene površine. Orlovi belorepani najčešće biraju markantna stabla bele topole ili hrasta u mirnim i izolovanim delovima šuma za smeštanje svog gnezda. Za ishranu orlovi koriste otvorene vodene površine, vlažne livade, močvarna područja gde love ribu, ptice močvarice ili krupnije sisare. Orlovi love i na prostranim poljoprivrednim površinama koje okružuju ritove. Međutim, na tim područjima orlovi dolaze u kontakt s pesticidima, odnosno s plenom zatrovanim pesticidima. Samo u proteklih nekoliko godina od trovanja, što namernog, što slučajnog, stradalo je više desetina orlova belorepana.

Na području Gornjeg Podunavlja uspostavljenoje i tri hranilišta za ptice grabljivice,upravo s ciljem da se smanji rizik od trovanja pesticidima na poljoprivrednim površinama. U blizini Svilojeva skoro je izgrađeno hranilište za belorepana. Na hranilištu je napravljena ičeka za posmatranje ptica, gde srećemo Ištvana Hama, ornitologa rodom iz Zrenjanina, koji se više decenija intenzivno bavi istraživanjem belorepana na području Srbije.

"Danas u Srbiji postoji oko 120 gnezdećih parova orla belorepana. Osamdesetih godinaprošlog veka bilo ih je jedva dvadesetak. Nešto se promenilo, poboljšan a je zaštita i stanišni uslovi u pojedinim područjima, možemo reći da se stanje populacije popravlja, ali ona nikako nije sigurna,i dalje moramo voditi računa o zaštiti ove velike prirodne vrednosti. O tome najbolje govore nedavni slučajevi trovanja. Samo jedan zatrovan mamac može uništiti na desetine ptica i ozbiljno ugroziti opstanak ove vrste", objašnjava Ham.

Velikoj biološkoj raznolikosti pridonose i crne rode, jeleni i mnoge druge, ređe vrste.

Brojni su uticaji čoveka koji ugrožavaju izvanredno bogatstvo živog sveta Evropskog Amazona. Vlažna staništa, odnosno staništa zavisna od vode, svakako su najosetljivija i najugroženija grupa staništa. Regulacijom rečnih vodotokova za potrebe rečne plovidbe i poljoprivrede u poslednjih 100 godina uništeno je 80 odsto prirodnih plavnih područja uz Dunav, kao biološki najproduktivnijih staništa. Nestankom plavnih područja znatno su smanjene i brojne usluge ekosistema kao što su smanjenje uticaja poplava, obezbeđivanje prirodnih resursa ili prečišćavanje vode. Stoga je WWF, u partnerstvu s brojnim institucijama iorganizacijama, pokrenuo inicijativu za obnovu plavnih područja duž Dunava, kako bi se osigurala kritična staništa za bogatu floru i faunu.

Gornje Podunavlje – veliko plavno područje naseverozapadu Vojvodine – predstavlja jednu od najočuvanijih ritsko-močvarnih celina na toku Dunava kroz Srbiju. "Kao važan centar biološke raznovrsnosti, jedno je od zaštićenih područja u okviru Evropskog Amazona", naglašava Duška Dimović, direktorka WWF programa u Srbiji.

WWF – Svetski fond za prirodu 2011. godine započeo je projekat "Obnova vlažnih staništana području Mure, Drave i Dunava", tokom koga su revitalizacijom obnovljena staništa i ekološke funkcije bara Semenjača i Šarkanj na lokalitetu Štrbac. Zarastanje je prouzrokovano promenom režima vode, pre svega usled izgradnje odvodnih sistema i veštačke regulacijetoka reke Dunav na širem području Gornjeg Podunavlja i uz nedostatak ispaše i stočarstva.Tokom revitalizacije vlažnih staništa u Štrpcu uklonjena je žbunasta vegetacija, prvenstveno vrba iva (Salix caprea), rakita (Salix cinerea) i bagremac (Amorpha fruticosa).

Restauracijom bare Semenjače, površine 11 ha, i bare Šarkanj, površine 26 ha, povećana je površina pod otvorenom vodom i na taj način obnovljena je mozaičnost prirodnih staništa – vlažnih livada, slatina i bara.

Za uklanjanje vegetacije prvi put u Srbiji primenjena je nova metoda čupanjas korenom, koja može da posluži kao prime rdobre prakse za buduću revitalizaciju vlažnih staništa na drugim područijima na toku reke Dunav.

Revitalizacija doprinosi očuvanju prirodnosti područja, unapređenju zaštite pojedinih vrsta, razvoju održivog turizma i uključenju lokalnih zajednica, pre svega kroz posmatranje mnogobrojnih vrsta ptica prisutnih u Specijalnom rezervatu prirode Gornje Podunavlje.

Osim uklanjanja drvene i žbunaste vegetacije, projekat je obuhvatio i uređenje edukativne staze. Revitalizacija vlažnih staništa pozitivno je uticala na zaštićene vrsteptica poput orla belorepana, patke crnke i brojnih vrsta čaplji, što pokazuju rezultati monitoringa ptica. Kontinuiranim praćenjem populacija ovih vrsta, koje je takođe deo projekta, dobijaju se objektivni pokazatelji uspešnosti revitalizacije staništa.