Zaboravljeni grad svahili vladara: Kilva je tokom srednjeg veka bio centar razvijene trgovine i monumentalne arhitekture

Kilva je ostrvo koje danas pripada Tanzaniji, ali nekada davno je imalo burnu istoriju i predstavljalo veliki lučki centar sa razvijenom trgovinom. Njime su upravljali svahili vladari.

Arapski putnik Ibn Batuta ga je posetio 1331. godine i opisao kao jedan od najlepših gradova na svetu. U tom periodu enklavom je vladala dinastija sultana koji su svoju vlast proširili na široku priobalnu teritoriju. Nešto više od 150 godina kasnije, ovde stižu Portugalci. Do tada je postao važan grad sa kamenim spomenicima, razvijenom trgovinom i društvom koje je zapanjilo evropske osvajače.

Nakon svrgavanja nezavisnog sultanata, Portugalci su ostali ovde do 1513. godine, kada su se naselili u Malindiju i Mombasi. Sećanje na njihovo prisustvo još uvek je vidljivo u izgradnji Gereze, vojne tvrđave na obali mora čiji cilj je bio kontrolisan pristup gradu. Od te primitivne konstrukcije iz 1505. godine ostala je samo jedna kula. Sadašnji izgled tvrđave potiče od rekonstrukcije koju su oko 1800. godine izvršili sultani Omana, koji su tada vladali ostrvom.

Portugalska okupacija i prenos trgovačkog kapitala u Mombasu gurnuli su Kilvu u dekadenciju od kog se oporavio tek krajem 18. i početkom 19. veka, zahvaljujući trgovini robljem. Tada su stigli prvi evropski istraživači, uključujući Ričarda Bartona, 1859. godine.

Kilvu Kisivani je polako gubio stanovništvo sve dok se većina nije preselili u Kilva Kivinje, primorsko naselje osnovano u 19. veku. Oba čine, zajedno sa Kilva Masoko, monumentalni kompleks koji je Unesko proglasio svetskom baštinom 1981. godine.

Izvor: Profimedia

Prva arheološka istraživanja

Arheološka istraživanja u Kilvi počela su šezdesetih godina prošlog veka od strane britanskog arheologa Nevila Čitikoma. Njegovo polje proučavanja bila je istočna Afrika i pomorska trgovina pre dolaska Portugalaca, a kako je ona bila ključna u formiranju svahili kulture - nosi ime po jeziku koji se govori na toj teritoriji - otuda i interesovanje za istraživanje naselja Kilva.

Najstariji ostaci koje je Čitik locirao u Kilvi datiraju iz 9. veka, kada je prema pisanim izvoru iz 16. veka, grad došao pod kontrolu islamskog sultanata. Pod ovim sultanima, Kilva je dostigla svoj sjaj tokom 14. i 15. veka, obogativši se trgovinom preko Indijskog okeana.

Dauovi tip čamca karakterističnog za istočnu afričku obalu, putovao je iz luke i vođen monsunskim vetrovima, stizao do Indije i Kine. Trgovina se zasnivala na preraspodeli i izvozu sirovina kao što su žito, drvo, slonovača ili gorski kristal, iako je najtraženiji proizvod bilo zlato iz Zimbabvea koje je plasirano preko Kilve da bi zadovoljio potražnju Istoka i Evrope, uglavnom u svrhu kovanja novca.

Tada je grad dobio monumentalan izgled. Mnoge konstrukcije su građene od koralnog kamena, koji se pribavljao sa koralnih grebena tokom oseke. Nepravilnog izgleda, ovaj kamen dok je bio još uvek mokar i mekan, obrađivan je i stvarani su blokovi, dok je sa unutrašnje strane cementiran krečnim malterom dobijenim od istog materijala.

Čitik je proučavao najznamenitije spomenike ostrva, poput Velike džamije iz vremena Ali bin al-Hasana u 11. veku ili palate Husuni Kubva, koja se smatra najvažnijim kompleksom u svahili kulturi - kako zbog svoje veličine, tako i zbog arhitekture pod islamskim uticajem iz Abasidskog Iraka.

Izvor: Shutterstock

Pred kraj svojih istraživanja, zaključio je da se monumentalnost Kilvije može objasniti samo stranim poreklom njegovih stanovnika. Drugim rečima, smatrao je da stanovništvo podsaharske Afrike ne bi bilo u stanju da izgradi tako lep grad i stvori tako složenu trgovinu.

Međutim, moderna arheološka istraživanja su došla do zaključka da je ono što se danas naziva svahili kultura nastalo od strane autohtonih afričkih naroda koji su prihvatili višestruke kulturne uticaje i prešli na islam. Ništa, dakle, ne sprečava da se monumentalna arhitektura Kilve smatra istinskom afričkom kreacijom.

BONUS VIDEO: