Izgubljeni grad Maja - Tikal: Moćna metropola čiji kraljevi su sebi gradili piramide kao grobnice

Iznad najviših krošnji gvatemalske džungle, danas se mogu videti vrhovi piramida ove nekada moćne metropole.

Od svih ovih gradova - onaj u kom se nalaze neki od najneobičnijih spomenika koje je stvorio pretkolumbovski čovek bez sumnje je - Tikal.

Izvor: Shutterstock

Mesto glasova 

Otkrio ga je 1848. godine istraživač Modesto Mendez, iako je sam naziv novijeg datuma i u prevodu znači "Mesto glasova" zbog buke koja dopire iz džungle. Epigrafi, međutim, veruju da je u davna vremena njegovo ime bilo Mutul ili u prevodu na srpski jezik "Zapletena kosa" jer odgovara glifu kojim se grad identifikuje na natpisima.

Danas od ogromnog grada, posetioci mogu da vide samo mali deo koji je istražen i obnovljen, među drvećem i biljkama ogromnog zaštićenog parka prirode koji se ovde nalazi. Ali mora se uzeti u obzir da su u drevnim vremenima administrativni centri Maja bili podeljeni na gradove-države, od kojih je svaka kontrolisala više ili manje prostranu teritoriju, a koja je retko prelazila 3.000 kvadratnih kilometara. Bilo je gradova koji su podvrgavali nekoj vrsti vazala, ali su skoro svi imali svoje posebne kraljeve ili ajau-e. Stoga su se istraživači zapitali, kada su se kraljevi pojavili u Tikalu?

Prvi ajau Tikala zvao se Čak Tok Ičaak, ime je izvedeno iz glifa sa Stele br. 29, za koju se zna da je podignuta 292. godine. Sledi nekoliko kraljeva, o kojima se praktično ništa ne zna dve dok se na presto nije popeo Čak Tok Ičak I, 360. godine i umro 378. godine, verovatno od strane osvajača iz Teotivakana, koji su stigli u Tikal i stavili tačku na prvu dinastiju grada.

Stelu 40 iz Tikala, koju je podigao kralj Кan Čitama, otkrio je špansko-gvatemalski tim koji je vršio restauraciju velike piramide poznate kao Hram I ili Hram Velikog Jaguara. Tom prilikom, oni su saznali da je njega nasledio sin Čak Tok Ičak II, a potom i nekoliko vladara o kojima se gotovo ništa ne zna - jer je oko 508. godine, Tikal zapao u fazu političkih nemira najverovatnije povezanih za kraj strane dinastije.

Ali pravi problemi nastali su 562. godine, kada dolazi do prekida u izgradnji - neprekidan u normalnim vremenima - i stvaranju stela sa datumima i tekstovima, koji je trajao tokom celog 7. veka. 

Centar Maja

Tokom poslednje faze svoje istorije, Tikal je povratio svoju potpunu nezavisnost i doživeo neverovatan uspon. U ovoj fazi su izgrađeni najznačajniji spomenici grada, a piramidalni hramovi dostigli su izuzetne visine i širine.

Postojala su dva kralja koja su dovela do prevlasti Tikala u celoj oblasti, nadmašivši svog rivala Кalakmul - koji je vekovima bio neprijateljska sila koja je pretila da ih pokori. Prvi od ovih vladara bio je Džasav Čan Кavil, koji je pobedio 695. godine moćno kraljevstvo na severu, i kralj koji je naredio izgradnju Hramova I i II. 

Hram I je omiljena građevina mnogih zaljubljenika u civilizaciju Maja, zbog stilizovanog profila i visine od skoro 50 metara. U njoj se nalazi i grobnica ovog velikog ajaua iz kasnoklasičkog perioda, koja je imala ostavu ispunjenu veličanstvenim predmetima, kao što je mozaička posuda od žada, velika ogrlica od istog materijala i 37 kostiju uklesanih glifovima i scenama, od kojih se neke smatraju izvanrednim u likovnom svetu Maja. 

Izvor: Shutterstock

Njegov sin se zvao Jikin Čan Кavil i njegovu vladavinu su takođe obeležile pobede nad Кalakmulom, i okolnim kraljevstvima. Ime ovog vladara vezuje se i za najveću piramidu u gradu: Hram IV, visok 65 metara i zapremine od 228.000 kubnih metara, zbog čega se smatra jednim od tri najkolosalnijih spomenika koje su izgradile Maje. Moguće je da je kralj tamo sahranjen, iako još niko nije istražio njegovu unutrašnjost u potpunosti.

Uprkos obnovljenoj moći, Tikal nije mogao da izbegne krizu, tj kolaps koji je zahvatio čitav svet Maja između 9. i 10. veka, usled različitog spleta okolnosti. 

Veliki trg u centru

Tokom dvadeset vekova predhispanske civilizacije, ljudi koji su živeli u Tikalu bili su pripadnici vladajuće loze, činovnici, sveštenici, ratnici, zanatlije, trgovci, sluge i robovi, odnosno manjine neophodne za pravilno funkcionisanje države. Seljaci su se naseljavali na periferiji - gde su imali njive koje su obrađivali, i kamenolome iz kojih su vadili kamen i šljunak poteban za izgradnji piramida i palata, stela i spomenika.

Tikal je pravi model arhitekture koji su Maje praktikovale širom carstva. Prva stvar koju treba istaći je da je su trgovi ovde bili glavni element prostora. Grad je bio podeljen na sektore ili arhitektonske grupe, a između njih su se nalazili trgovi i terase. Prvi su služili za okupljanja, a drugi za odmor.  Dok su izolovani objekti povezivani nasipima i stazama - uglavnom uzdignutim iznad popločanog tla - koje imaju posebno simboličku i ritualnu ulogu.

Na prostoru grada postoje i grupe neobičnih građevina: Кompleks piramida blizanaca. Sastoje se od dve piramidalne osnove bez svetilišta na vrhu i one su okrenute jedna prema drugoj - ka trgu; na severnoj strani se nalazi ograđeni prostor bez krova sa stelom, a na jugu palata sa devet vrata koja bi trebalo da predstavljaju nivoe podzemnog sveta. Tu su i zgrade za igre loptom, velike cisterne ili rezervoari za vodu, a otkriveni su i tagovi parnih kupatila, ali i gomila zgrada čija uloga nikada nije otkrivena.