Nosili su šešire nalik vešticama i karirane suknje: Sve o misterioznim mumijama iz Tarimskog basena starim 4.000 godina

Arheolozi i dalje tragaju za mnogim odgovorima kada su ove mumije u pitanju, što stvara "veo misterioznosti" oko njih.

Ali naizgled savršeno stanje očuvanosti nije bilo jedino iznenađenje koje su mumije krile. Kada su moderna DNK istraživanja otkrila da su očuvana tela starosedeoci Tarimskog basena - genetski različiti od drugih populacija regiona - mumije su postale još zagonetnije. Danas istraživači i dalje traže odgovore na pitanja o njihovim kulturnim praksama, njihovom svakodnevnom životu i ulozi u širenju modernog čovečanstva širom sveta.

Kako su otkrivene mumije iz Tarimskog basena?

Sahranjeni na raznim grobljima oko basena pre 4.000 godina, prirodno mumificirane leševe prvi su istkopali evropski istraživači početkom 20. veka. Vremenom je otkopan veliki broj tarimskih tela, zajedno sa njihovim spektakularnim pogrebnim darovima. Do danas su pronađene stotine. Najranije mumija potiču iz oko 2100. godine p.n.e., dok su mlađe datovane u oko 500. godinu p.n.e.

Ko su zapravo bile mumije iz Tarimskog basena?

U početku, odeća mumija nalik zapadnjačkim nošnjama i izgled nalik na evropske stanovnike, podstakli su hipoteze da se radi o ostacima indoevropske grupe migranata sa korenima u Evropi, možda u vezi sa stočarima iz bronzanog doba iz Sibira ili farmerama u regionu modernog Irana.

Imali su plavu, smeđu i crvenu kosu, velike nosove i nosili su svetlu, ponekad detaljno ukrašenu odeću napravljenu od vune, krzna ili goveđe kože. Neki su nosili šiljate šešire nalik vešticama, a deo odeće je bio od filcanog ili tkanog platna, što ukazuje na veze sa zapadnoevropskom kulturom.

Treći su nosili kariranu odeću koja podseća na keltsku - možda i najistaknutija od mumija poznata po imenu Čovek iz Čarčana, sa visinom od preko 180 cm, crvenom kosom i gustom bradom, bila je sahranjena pre više od hiljadu godina u kariranoj suknji.

Još jedno poznato telo odavde je tzv "Princeza" ili "Lepotica iz Sjaohe", 3.800-godišnje žene sa svetlom kosom, visoko postavljenim jagodicama i dugim još uvek očuvanim trepavicama, koja izgleda kao da se osmehuje u smrti. Iako je sahranjena sa velikim šeširom od filca i finom odećom, pa čak i nakitom, nejasno je koji je položaj zauzimala u svom društvu.

Ali studija drevne DNK na 13 mumija iz 2021. godine dovela je do konsenzusa da su oni pripadali izolovanoj grupi koja je tokom bronzanog doba živela u regionu koji danas liči na pustinju, usvajajući poljoprivredne prakse svojih suseda, ali paralelno ostaju različiti u kulturi i genetici.

Naučnici su zaključili da su mumije potomci drevnih Evroazijaca sa severa, relativno male grupe drevnih lovaca-sakupljača koji su migrirali u Centralnu Aziju iz Zapadne Azije i koji imaju genetske veze sa modernim Evropljanima i Indijancima.

Kako su mumificirani?

Ova tela nisu namerno mumificirana kao deo nekog pogrebnog rituala. Umesto toga, suvo, slano okruženje Tarimskog basena - koji se nalazi u pustinji Taklamakan, jednoj od najvećih na svetu - omogućilo je telima da se raspadaju polako, a ponekad i minimalno. (Smatra se da je ekstremna hladnoća tokom zime na ovom području takođe pomogla njihovom očuvanju.)

Kako su sahranjeni?

Mnoga tela su sahranjena u "drvenim kovčezima u obliku čamaca prekrivenim kožom i obeleženi drvenim motkama ili veslima", kažu istraživači. Otkriće biljke efedre u grobnicama sugeriše da je imala ili medicinski ili religiozni značaj - ali šta tačno, ili zašto neke sahrane uključuju koncentrične prstenove od drvenih kočeva, još uvek nije jasno.

Šta su jeli?

Maske, grančice, predmeti u obliku falsua i životinjske kosti pronađene na grobljima mumija pružaju impresivan uvid na njihov svakodnevni život i rituale. Iako većina pitanja o njihovoj kulturi ostaje bez odgovora, sahrane su ukazivale na njihov način ishrane i činjenicu da su bili farmeri. Mumije su sahranjene sa ječmom, prosom i pšenicom, čak i sa najstarijim sirom ikada pronađenim. Ovo ukazuje na to da nisu samo brinuli, već i gajili preživare.

Kakav je bio njihov svakodnevni život?

Stanovnici Tarimskog basena se genetski razlikuju od komšija. Ali njihove prakse, od sahrane do proizvodnje sira, i njihova odeća, koja odražava tehnike i umetnost praktikovane su i u dalekim mestima u to vreme, što izgleda ukazuje da su se mešali sa drugim kulturama i učili od njih, usvajajući njihove prakse i ugrađujući ih u svoju kulturu.

Istraživači sada veruju da je njihov svakodnevni život uključivao sve, od uzgoja preživara do obrade metala i pravljenja korpa - čemu je pomogla činjenica da je sada pustinja Tarimskog basena nekada bila mnogo zelenija i da je imala obilje slatke vode.

Istraživači takođe veruju da su stanovnici Tarimskog basena trgovali i komunicirali sa drugim ljudima u regionu, koji je u jednom trenutku postao glavni koridor na Putu svile, povezujući Istok i Zapad u sušnoj pustinji.

Ali arheolozi moraju još mnogo da nauče o tome kakav je bio svakodnevni život ovih drevnih ljudi, uključujući s kim su trgovali, koja su verska uverenja usvojili i da li je njihovo društvo bilo društveno raslojeno.

Zašto su mumije iz Tarimskog basena kontroverzne?

Neverovatno očuvane mumije dugo su fascinirale arheologe. Ali one su takođe postale i tačka političkog spora. Tarimski basen se nalazi u savremenoj autonomnoj oblasti Sinkjang, zemljištu na koje prava polažu manjinska grupa Ujgura. Ujgurski nacionalisti tvrde da su mumije njihovi preci, ali kineska vlada to pobija i nerado dozvoljava naučnicima da proučavaju mumije ili izučavaju njihovu drevnu DNK.

2011. godine, Kina je povukla grupu mumija sa izložbe, tvrdeći da su previše krhke za transport. Neka istraživanja o mumijama kritikovana su. Kao što još dosta toga treba da se nauči o zagonetnim mumijama, njihova budućnost kao političkih i nacionalnih simbola takođe ostaje sporna.

Originalan tekst je objavljen na američkom sajtu National Geographic-a.