Da bi neko mesto bilo uvršteno na Uneskovu listu Svetske baštine, moraju se ispuniti sledeći uslovi.
SVE JE POČELO kada je Egipat započeo sa izgradnjom Asuanske brane. Navedeni inženjerski radovi uključivali su plavljenje ogromnog dela zemlje gde su se nalazila kulturna blaga poput hrama u Abu Simbelu. Tada je međunarodna zajednica shvatila koliko je važno da se ovakva meste očuvaju i udruženim snagama prikupila oko 80 miliona dolara, kako bi ih prenela na suvo.
Ovaj multinacionalni konsenzus smatran je pričom o uspehu, a ujedno ovo je bio i prvi put da se veći broj zemalja složio kako je neke spomenike potrebno klasifikovati kao nasleđe od međunarodnog interesa. Ovo je bila klica onoga što je danas poznato kao - lista mesta Svetske baštine, koje je Unesko preciznije definisao tokom Кonvencije o zaštiti svetske kulturne i prirodne baštine, 1972. godine.
Pet godina kasnije - nakon pristupanja još 34 zemlje - održana je prva sednica Кomiteta za svetsku baštinu sa ciljem registrovanja dobara, kako prirodnih, tako i kulturnih.
Šta je potrebno da bi jedno mesto bilo uvršteno na listu Svetske baštine?
Neko kulturno dobro mora da ispuni makar jedan od ovih uslova kako bi bilo uvršteno na listu Svetske baštine Uneska:
1. da predstavlja remek-delo napravljeno od strane čoveka
2. da odražava visoke vrednosti, duži vremenski period ili unutar šireg područja u domenu arhitekture ili tehnologije, monumentalne umetnosti, urbanizma ili pejzažnog dizajna
3. da bude jedinstveno ili barem izuzetno svedočanstvo o kulturnoj tradiciji ili civilizaciji koja i dalje postoji ili je nestala
4. da predstavlja izvanredan primer zgrade, arhitektonske ili tehnološke celine ili pejzaža koji ilustruje značajnu fazu u ljudskoj istoriji
5. da predstavlja izuzetan primer tradicionalnog ljudskog naselja, iskorišćavanja zemljišta ili iskorišćavanja mora na način koji je značajan za kulturu (ili kulture), ili interakciju čoveka sa životnom sredinom - posebno u uslovima kada je postala ranjiva usled klimatskih promena
6. da budu direktno ili opipljivo povezano sa događajima ili tradicijama, sa idejama ili sa verovanjima, sa umetničkim i književnim delima od izuzetnog značaja
7. da se na njemu nalaze uočavaju nesvakidašnje prirodne pojave ili da su u pitanju područja izuzetne prirodne lepote i estetskog značaja
8. da predstavljaju izvanredne primere neke od glavnih faza u istoriji Zemlje, uključujući dokaze o ranom životu, značajne geološke procese u razvoju reljefa, ili značajne geomorfne ili fiziografske karakteristike
9. da predstavljaju izuzetne primere trenutnih ekoloških i bioloških procesa u evoluciji i razvoju kopnenih, slatkovodnih, obalnih i morskih ekosistema i zajednica biljaka i životinja
10. da sadrži najvažnija i najznačajnija prirodna staništa bitnih za očuvanje biološke raznovrsnosti, uključujući ona koja sadrže ugrožene vrste od izuzetne vrednosti sa stanovišta nauke ili očuvanja
Deo liste
Naravno, biti deo liste Svetske baštine podrazumeva da se moraju poštovati i neka pravila, poput - očuvanje dotičnog spomenika i/ili pejzaža, promovisanje zakona koji ga štite od bilo kakve pretnje i informisanje UNECO-a o bilo kakvom unutrašnjem ili spoljnom delovanju koje bi moglo da naruši njegovu vrednost.
Unesko je na listu uvrstio čak 12 lokaliteta sa područja Srbije i to redom - 1979. godine kulturno-istorijski region starog Rasa i manastira Sopoćani, 1986. godine - manastir Studenicu, 2004. godine - manastir Dečane, 2006. godine - Pećku patrijaršiju, manastir Gračanicu i Bogorodicu Ljevišku, 2007. godine - rimsku palatu Gamzigrad i 2016. godine - Stećke, nadgrobne spomenike nadomak Bajine Bašte i Prijepolja. Poređenja radi, Hrvatska ih ima sedam, Slovenija tri, BiH i Crna Gora po dva, a Makedonija jedno.
