Obeležavajući Dan Narodnog muzeja u Beogradu, 177. godišnjicu osnivanja najstarije muzejske ustanove u Srbiji, 10. maja 2021. godine, otvara se izložbe "Pod zlatnim i plavim nebom: Ikone grčkih majstora od 15. do 19. veka".
Izvor: Profimedia/Shutterstock
Kroz postavku je predstavljen stručni i naučni rad kustosa Odeljenja za srednji vek i rad na konzervaciji i restauraciji, kao i dometi u prezentaciji kulturnih dobara.
U okviru izbora autorke izložbe, muzejskog savetnika Branke Ivanić u postavku je uvršteno 147 ikona. U odnosu na srpske i ruske ikone u Zbirci poslevizantijske umetnosti Novog veka Narodnog muzeja, ikone grčkih slikara su ne samo najmnogobrojnije, već se među njima prepoznaje najviše ostvarenja od velike umetničke vrednosti. Reč je o ikonama autora sa teritorija tradicionalnih grčkih zemalja, kao i sa šireg područja u okviru Osmanskog carstva i susednih zemalja u kojem su uticaji grčke kulture ostali prepoznatljivi.
Posetioci će imati priliku da upoznaju dela specifičnog italo-kritskog ikonopisnog stila, aktuelnog između 15. i 18. veka u području istočnog Mediterana i Jadrana, a nastalog u susretu pravoslavnog i katoličkog uticaja. Izložene ikone mogu poticati iz radionica ili sa predložaka poznatih kritskih slikara kao što su Andrija Rico, Nikola Zafuris, ili Jeremija Paladas. Druga grupa grčkih ikona u zbirci Muzeja nastala je van neposrednog uticaja italo-kritskog slikarstva, u kontinentalnim oblastima Balkana, tada pod vlašću Turaka. Na njima se prepoznaju dodiri sa delima dugotrajne i značajne Кosturske škole čija ostvarenja predstavljaju nezanemarljivi udeo ukupno sačuvane slikarske baštine Balkana turskog doba. Posebnu skupinu čine ikone iz Svete Zemlje.
Izvor: Profimedia/Shutterstock
Rođenje Hristovo, XVI vek
Ikona je bila nezaobilazni predmet svakodnevnice pravoslavnog sveta. Neotuđivi deo ikone je signatura, ime svetitelja ili kompozicije. Svoje misli i poruke, sveta ličnost direktno i u realnom vremenu saopštava posmatraču tekstom, najčešće ispisanom na razvijenom svitku u ruci. Odnoseći sa na isti pojam, tekst i slika zajedno čine ikonu živom u duhu onoga koji je posmatra, u trenutku dok je posmatra. U vizantijskoj teologiji poštovanje ikona omogućavalo je pobožnima direktnu vezu sa božanskim, učeći da se čast koja se ukazuje slici prenosi na njen prototip.
Najveći priliv grčkih ikona u Narodni muzej odigrao se u decenijama između 1955. i 1975. kada je Beograd bio ključna tačka migracija stanivništva sa jugoistoka i iz zapadnih krajeva SFRJ. Zahvaljujući ovim višegodišnjim otkupima bilo je moguće oformiti celinu koja oslikava umetnička zbivanja u prošlosti kada je reč o poštovanju i rasprostranjenosti grčkih ikona kod Srba, istrajnih baštinika vizantijske kulture.
