U jednom od najstarijih delova Beograda, u ulici gospodar Jevremovoj broj 21, smešten je Muzej Vuka i Dositeja. Zgrada u kojoj se nalazi Muzej Vuka i Dositeja podignuta je 1739. godine. Zdanje je više puta menjalo namenu, a u periodu ...
Značajni konzervatorsko-restauratorski radovi na zgradi obavljeni su 1948. godine i objektu je vraćen prvobitni izgled. Zbog svoje arhitektonske i istorijske vrednosti, zdanje muzeja zaštićeno je kao kulturno dobro od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju.
Doživite jedinstveno iskustvo u Muzeju nauke i tehnike: Jeste li znali da je prva robotska šaka napravljena u Srbiji?
Muzej je otvoren krajem februara 1949. godine. Iste godine, Vukova zbirka je izdvojena iz fonda Narodnog muzeja i pridružena zaostavštini Dositeja Obradovića. Tako je formiran Muzej Vuka i Dositeja u zgradi nekadašnje Velike škole čiji je Dositej bio osnivač, a Vuk jedan od prvih dvadeset učenika.
Gusle sa gudalom, drvo, Srbija, 19. vek
Gusle su tradicionalni, srpski, muzički instrument najčešće pravljen od javorovog drveta, sa jednom ili dve žice (strune) preko koje se povlačilo gudalom. Sviranje gusala uvek je pratilo pevanje, koje su u Srbiji tokom perioda turskog ropstva (15–18. vek) izvodili guslari – najčešće slepi, putujući pesnici.
Pogledajte i Čuvar neizmernog blaga srpske kulture: Upoznajte prošlost našeg naroda u Etnografskom muzeju
Guslari su imali veliku ulogu u očuvanju identiteta i usmene baštine naroda. Putujući od mesta do mesta, pevali su o raznim temama, pripovedali o vremenima pre turskog ropstva, o junacima koji su se borili za slobodu, o ljubavi i veri. Zimi su se okupljali i razmenjivali stihove, usavršavali ih, a s dolaskom proleća kretali ponovo na put po Srbiji, da kazuju stihove i prenose istorijsko nasleđe narodu do kasno u jesen. Vuk Stefanović Karadžić, savremenik burnih ustanaka, prvi je uvideo značaj poezije koja se prenosila na ovaj način. Marljivo je radio na njenom prikupljanju, slušajući i zapisujući dela koja su mu usmeno kazivali guslari: Filip Višnjić, Tešan Podrugović, starci Milija i Raško i drugi. Nakon objavljivanja ovih dela na narodnom jeziku i prevoda na druge jezike, srpska epska poezija trajno je sačuvana kao deo usmene svetske baštine.
Vuk Karadžić, ulje na platnu, Dimitrije Lakatari, 1832.
Manje poznat portret Vuka Karadžića iz zbirke srpskog slikarstva 18. i 19 veka Narodnog muzeja koji je 1832. godine u Beču naslikao Dimitrije Lakatari (Demeter Laccataris) slikar grčkog porekla, akademski obrazovan na Bečkoj likovnoj akademiji. Portret donosi jedan drugačiji umetnički senzibilitet u odnosu na portrete po kojima obično pamtimo Vukov lik.
Čovek koji je promenio tok istorije srpskog jezika: 5 zanimljivih činjenica o životu Vuka Karadžića
Ovde je zanimljivo i to što je Vuk, gledajući posmatrača pravo u oči, prikazan u godinama kada gubi kosu, a bez fesa na glavi po kojem će kasnije uvek biti prepoznatljiv. Može se primetiti takođe da će Vukovi brkovi u poznijim godinama postati primetno duži, poprimajući izvesnu epsku dimenziju. Uspeli portret, koji nas upućuje u umetničke tendencije i afinitete građanske srednje Evrope tridesetih godina 19. veka, ujedno svedoči o Vukovom izgledu u njegovoj 45. godini.
Srpski rječnik, Beč, 1818.
„Srpski Rječnik“ Vuka Stefanovića Karadžića štampan je u štampariji jermenskog manastira u Beču 1818. godine. Sadrži 26.270 reči koje su se koristile u govoru naroda u Srbiji, Sremu i Vojvodini. Reči su protumačene nemačkim i latinskim opisima i izrazima.
Oživite priču o zemlji koje više nema u virtuelnoj šetnji kroz Muzej Jugoslavije
Građu za izradu rečnika srpskog jezika Vuk Karadžić počeo je da sakuplja 1815. godine na nagovor Jerneja Kopitara (1780 -1844), cenzora za slovenske jezike bečke dvorske biblioteke. Rukopis je bio završen već 1816. godine, ali zbog nedostatka sredstava i polemika sa neistomišljenicima objavljen je 1818. godine. „Rječnik“ sadrži predgovor, spisak prenumeranata, gramatiku i tablicu sa srpskim, nekoliko slovenskih i zapadnih azbuka radi njihovog međusobnog upoređivanja.
Mina Karadžić Vukomanović, Autoportet, ulje na platnu
Vilhelmina Mina Karadžić rođena je 1828. godine u Beču. Bila je sedmo dete po redu od trinaestoro dece Vuka Karadžića i Ane Marije Kraus, koje su samo ona i mlađi brat, Dimitrije, nadživeli. Svi ostali umrli su u detinjstvu ili ranoj mladosti. Mina je, iako bez redovnog obrazovanja, pohađala časove klavira i slikanja. Vredno je učila jezike, te je, pored maternjeg, nemačkog i očevog, srpskog, savladala i francuski, italijanski i zatim engleski jezik. Mina se oprobala i u slikanju, koje je učila od poznatih umetnika. Osim pedesetak crteža i portreta, sačuvan je njen autoportret i portret brata Dimitrija.
Pogledajte i Znate li da u beogradskom Muzeju knjiga i putovanja postoji knjiga čije je korice oslikao slon?
Razočarana što nije dobila rusku stipendiju za učenje slikarstva u Italiji i Francuskoj, petnaestogodišnja Mina okretala se sve više književnosti. Pisala je pesme i prevodila narodne izreke na strane jezike, a pomagala je i ocu obavljajući veliki deo njegove prepiske. Mina Karadžić je teško podnela očevu smrt 1864. godine, a zatim i majčinu. Potpuno je klonula 1878. kada je dobila pismo da je stradao njen devetnaestogodišnji sin Janko, pitomac vojne škole u Rusiji. Nakon toga posvetila se očevim delima – nastavila je da ih sređuje i objavljuje u Beogradu, Beču, Petrogradu. Očevu zaostavštinu je pred smrt poklonila Kraljevini Srbiji i mi danas zahvaljujući tome imamo sačuvane predmete, pisma, knjige i slike Vuka, Mine i porodice Karadžić.
Dositej Obradović, skica za spomenik u Beogradu, Rudolf Valdec, 1911.
Delo Rudolfa Valdeca iz 1911. godine predstavlja konkursni rad - skicu za spomenik Dositeju Obradoviću (1739/1741 – 1811) koji se danas nalazi u Studentskom parku u Beogradu u neposrednoj blizini Muzeja Vuka i Dositeja. Skulptura je bila poručena povodom obeležavanja stogodišnjice od Dositejeve smrti, 1911. godine.
Pogledajte i Blago Muzeja Nikole Tesle: Znate li koji svoj izum je Tesla posvetio Jovanu Jovanoviću Zmaju?
Postavljena je ipak nekoliko godina kasnije, po završetku. Vajar Rudolf Valdec prikazao je Dositeja kakav je on i bio za života. Predstavljen je u pokretu, kao da se ne zaustavlja, sa šeširom, neizostavnim knjigama u levoj ruci i štapom u desnoj. Preko štapa diskretno prelazi deo mantila koji se viori kao da blagi vetar prati njegove pokrete. Na ovoj skici, kao i na skulpturi, vidi se da je Dositej obučen po poslednjoj, tadašnjoj, evropskoj modi.
Tekst je objavljen u sklopu projekta "Beograd-kulturna prestonica regiona" koji je sufinansiran iz budžeta Grada Beograda, Gradske uprave grada Beograda, Sekretarijata za informisanje.
