U više svojih danas antologijskih filmova, čuveni engleski reditelj Alfred Hičkok imao je običaj da se, pored nosilaca glavnih uloga, pojavljuje nekoliko sekundi u kadru kao: slučajni prolaznik, statista, putnik u vozu, pešak koji ...
Mnogi umetnici, naročito slikari, na originalan način prikazivali su sebe kao slučajne učesnike događaja koji su slikali, ili su pak sebe "videli" kao glavne ličnosti ili svedoke stvarnih ili izmišljenih događaja. Vešto skriveni, preodeveni u drugo ruho, diskretnim pogledom ka posmatraču ili u stranu, umetnici su želeli više od pukog (auto) portreta. Tražili su i našli način da saopšte poruku koja je bila lična i u većini slučajeva proizlazila iz običnih, svakodnevnih životnih prilika.
Tako je, na primer, veliki Mikelanđelo video sebe u odranoj koži biblijskog sveca i mučenika Vartolomeja na fresci Strašnog suda u Sikstinskoj kapeli; potom se Karavađo pojavljuje u ulozi nemoćnog svedoka stradalništva Svetog Mateja na svojoj istoimenoj velikoj slici; Velaskez je na istorijskoj kompoziciji "Predaja Brede" prisutan kao jedan od vojnika u pratnji španskog kralja, krajnje desno; Rembranta prepoznajemo kao svedoka Hristovog stradanja u liku čoveka s kapom koji podiže krst na slici "Uzdizanje raspetog Hrista".
Da ovom izazovu nisu odoleli ni srpski slikari, govori nekoliko primera iz prošlosti koji se čuvaju u našim nacionalnim muzejima i galerijama.
Bečki đak i jedan od doslednih predstavnika nazarenskog slikarstva kod Srba, Novosađanin Pavle Simić (1818–1876), pored velikog broja ikona, ikonostasa i portreta, ostavio je i nekoliko kompozicija iz nacionalne istorije. Na jednoj od njih, "Hadži Ruvim i Hadži Đera" iz 1849. godine, slikar je prikazao sebe krajnje levo kraj prozora, kao učesnika istorijskog događaja pisanja pisma Hadzi Ruvima Nenadovića (Neškovića) turskom sultanu, pred početak Prvog srpskog ustanka. Iako ovo možda nije prvi primer da jedan srpski slikar prikazuje sebe među likovima na nekom svom delu, on je u to vreme svakako bio najrečitiji, jer je to već jednom učinio godinu ranije, na čuvenoj "Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima" 1848. godine.
Pavle Simić
