Bar Kohbin ustanak i masakr koji je usledio: Kako su Rimljani okončali poslednji Jevrejsko-rimski rat i uništili Judeju?

11.10.2023 11:38

Ustanak Jevreja iz 132. godine protiv cara Hadrijana završio se represijom koja je masakrirala polovinu stanovništva Judeje i dovela do okončanja pobuna koje su periodično zahvatale regiju od dolaska Rimljana u nju.

Izvor: Pictures From History / Universal images group / Profimedia

Rim je svoju kontrolu nad Judejom - području nekadašnjih hasmonejskih i herodijskih kraljevstava Izraela - uspostavio 63. p.n.e.. Tokom narednih više od dva veka Jevreji su organizovali najmanje šezdeset neuspelih pobuna da povrate svoj suverenitet i u tom periodu je skoro 2.000 ljudi razapeto na krst zbog nepoštovanja principa koje je nametnuo Rim.

Okrutnost i nespretnost u upravljanju rimskih prokuratora izazivali su stalne nemire među jevrejskim stanovništvom, čemu je pridodata i duboka želja za oslobođenjem povezana sa pojavom pomazanog vođe - mesije, potomka Davidove loze, koji će vratiti sjaj drevnom Izraelskom carstvu.

Najveća od ovih pobuna izbila je 66. n.e. u Jerusalimu i za kratko vreme se proširila po celoj provinciji, sve dok je general Vespazijan i njegov sin Tit nisu efikasno ugušili 70.. Rimska vojska je tada osvojila Jerusalim i srušila hram koji je podigao Irod Veliki. Tri godine kasnije poslednja grupa jevrejskih pobunjenika je slomljena u opsadi tvrđave Masade. Gde je prema tvrdnjama Flavija Josifa, tokom rata život izgubilo 1.100.000 Jevreja, a 97.000 je prodato u ropstvo.

U narednim godinama izgledalo je kao da je okončan dugi otpor Jevreja rimskoj vlasti i da je u Palestini uspostavljena Pax Romana. Ali nakon nekoliko decenija nemir se ponovo vratio u regione Carstva gde su postojale jevrejske zajednice. Tako je 115. i 116. godine pod Trajanovom vlašću, izbio niz pobuna poznatih kao Drugi jevrejski ili Kitsov rat: prvo u Кireni (današnja Libija), a zatim na Кipru, u Mesopotamiji i Egiptu.

Bar Kohbin ustanak - poslenji od jevrejsko-rimskih ratova

U Judeji je sukob izbio nekoliko godina kasnije i prema tvrdnjama Кasija Diona, nakon što je car Hadrijan tokom svoje posete provinciji 130. godine objavio kako želi Jerusalim da pretvori u grad po uzoru na Rim, uključujući i podizanje hrama posvećenog Jupiteru Кapitolu na temeljima Irodovog hrama.

Sa rimske tačke gledišta, promene u izgledu Jerusalima nije bila kazna, već suprotno - dodeljivanje značajnih privilegija, kao što su oslobađanje od poreza, davanje državljanstva i izgradnja važnih infrastruktura. Za Jevreje je ovo značilo stvaranje nove kolonije na mestu gde su uništeni pre 62 godine, ali i uvođenje paganskih kultova u najsvetije mesto judaizma.

Dve godine kasnije, napravljen je još jedan neoprostiv prekršaj: dekret koji je zabranio svaki oblik sakaćenja muških genitalija, mera koju su Jevreji tumačili kao direktan napad na praksu muškog obrezivanja. Paralelno sa ovim dešavanjima mladić po imenu Simon bar Кohba počeo je da stiče sve veću popularnost, pogotovu među rabinima - koji ga u jednom trenutku čine vođom pobune.

Da bi se narod uverili da je Кohba poslat od Boga, naglašena je sličnost između njegovog imena i aramejske reči kokhba, "zvezda" i povezano sa Knjigom brojeva iz Starog zaveta: "Od Jakova se rađa zvezda, i iz Izraela izvire štap koji će udariti moavske vođe i uništiti svu decu."

Кasije Dion u svojim delima tvrdi da je Simon bar Кohba počeo da okuplja oko sebe one "koji su smatrali da je nepodnošljivo da tuđi narod živi u njihovom gradu i da u njemu uspostavlja tuđe kultove", i naredio da se pobuna drži u tajnosti dok je car Hadrijan bio u poseti provincije. U međuvremenu, Jevreji su "pravili oružje koje su im Rimljani naručili, da bi mogli da ga koriste kada se vrate".

Naoružani i sa carem daleko od Judeje, dogodio se neočekivani događaj koji je protumačen kao božanski predznak koji je nagovestio početak apokaliptičkog rata: Solomonov grob je srušen neočekivano. Stoga je 3. aprila 132. godine ili bolje rečeno prvog dana jevrejskog meseca Ijara, Simon bar Кohba, započeo pobunu.

U njoj su učestvovali ne samo Jevreji iz cele provincije, već i ljudi nejevrejskog porekla, vođeni željom da se oslobode rimske dominacije. Taktika pobunjenika sastojala se u izbegavanju otvorenih sukoba sa Rimljanima i delovanju u malim grupama sa dobro zaštićenih lokacija. U pojedinim oblastima su kopali podzemne tunele sa otvorima na vrhu da bi povezali strateške baze, koje su obezbedili zidovima i rovovima. Posle nekoliko meseci delovanja, Simon bar Кohba je uspeo da uspostavi nezavisnu jevrejsku državu.

Odgovor Rima bio je surov

S obzirom na uspeh pobune i ozbiljnu štetu nanetu rimskim trupama, Hadrijan je u Judeju poslao najhrabrijeg od svojih zapovednika, Seksta Julija Severa, kao i guvernera Sirije Marcela i Arabije Nepota. Od tada pa nadalje, strateška i oružana superiornost rimskih snaga pretvorila se u sistematski masakr.

Kasije Dion govori kako Julije Sever umesto otvoreno da napada svoje neprijatelje, on ih polako slabi i napada: "Zaista se malo njih spasilo. Pedeset glavnih tvrđava i 985 najčuvenijih gradova je razoreno, dok je 580.000 ljudi ubijeno u prepadima i borbama, s druge strane nesaglediv je broj onih koji su umrli od gladi, bolesti ili požara."

Кrajem 135. godine, pad Betara - tvrđave blizu Jerusalima - označio je kraj rata. Većina njegovih stanovnika umrla je od gladi i žeđi nakon višemesečne opsade, a preživele je nemilosrdno ubila rimska vojska. Nisu spašena ni deca, koja su prema nekim izvorima razbijena o stene ili bačena u vatru umotana u svete knjige judaizma.

Do kraja rata polovina stanovništva Judeje je bila masakrirana i Rimljani dugi niz godina nisu dozvoljavali da se mrtvi ovde sahranjuju. Jevrejske religije je cenzurisana, a preživeli su odvedeni kao zarobljenici i prodavani u Hebronu i Gazi po ceni konja. Vrata Jerusalima su bila zatvorena za Jevreje i učenje Mojsijevo je bilo zabranjeno, osim za one iz Galileje - koji nisu podržali pobunu. Pokrajina Judeja je kao takva nestala i njena teritorija je uključena u novu sirijsko-palestinsku provinciju.