Poslao je Titu lakonski telegram: Čovek koji je objavio kraj Drugog svetskog rata u Evropi

Širom Evrope se 9. maj obeležava ka Dan pobede nad fašižmom. Ali, postojalo je u Evropi jedno ratište gde su se žestoke borbe prsa u prsa vodile još šest dana.

Ali, postojalo je u Evropi jedno ratište gde su se žestoke borbe prsa u prsa vodile još šest dana. Bilo je to jugloslovensko ratište, tačnije pogranični pojas današnje slovenačko-austrijske granice. Tamo su nemačko-kvislinške formacije uporno pokušavale da se probiju na teritoriju pod kontrolom angloameričkih saveznika i predaju se njima, a ne jedinicama Jugoslovenske armije.

Taj deo zajedničkog savezničkog fronta bio je zona dejstva 3. Armije JA, kojom je komandovao Kosta Nađ.

Konstantin-Kosta Nađ (Petrovaradin, 13.05.1911 – Beograd, 18.11.1986) bio je podoficir Vojske Kraljevine Jugoslavije, zatim oficir španske Republikanske armije. Španski građanski rat je završio sa činom kapetana i zvanjem komandanta brigade. Od februara 1939. do maja 1941. boravi u logorima za internirce u Francuskoj i Nemačkoj. U maju 1941. uspeva da se ilegalno prebaci u već okupiranu Jugoslaviju i odmah preuzima značajnu ulogu u organizaciji ustanka.

Krajiški partizani pod komandom Koste Nađa formirali su tokom proleća 1942. veliku slobodnu teritoriju koja je, nakon pohoda Grupe proleterskih brigada iz istočne u zapadnu Bosnu (april-avgust 1942) postala jezgro "Bihaćke republike". Kosta Nađ je komandovao jedinicama koje su 2 ‒ 4. novembra oslobodile Bihać, a ubrzo nakon toga postao komandant novoformiranog Prvog bosanskog korpusa NOVJ.

U maju 1943. uvedeni su činovi u NOVJ. Kosta Nađ je imenovan za pukovnika, da bi nekoliko meseci kasnije bio unapređen u čin general-lajtnanta. Tada je određen da organizuje prodor jedinica NOVJ u Srbiju, ali je početkom 1944. prebačen na novu dužnost, komandanta Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine. Jedinice pod njegovom komandom i delovi 3. Ukrajinskog fronta (grupe armija) maršala Fjodora Tolbuhina oslobodile su tokom oktobra 1944. Banat, Bačku i delove Srema i učestvovale u oslobođenju Beograda.

Nakon toga, u velikoj Batinskoj operaciji (11 – 29. novembra 1944) forsiran je Dunav i oslobođena Baranja. Operativni plan za ovu operaciju zajednički su napravili Tolbuhin i Nađ sa svojim načelnicima štabova, na sastanku u Srbobranu 6/7. novembra.

U januaru 1945. NOVJ prerasta u Jugoslovensku armiju (JA), u okviru koje su formirane tri, a kasnije još jedna armija. Kosta Nađ je postavljen za komandanta Treće armije JA, u čijem su sastavu bile tri vojvođanske divizije (16, 36. i 51) i u neprijateljskoj pozadini, 6. i 10. korpus. Treća armija je učsetvovala u borbama na Sremskom frontu, a nakon njegovog proboja, 12. aprila, u Dravskoj operaciji oslobađa Slavoniju, Podravinu i Štajersku, da bi 9 ‒ 15. maja slomila poslednji organizovani neprijateljski otpor, u trouglu Кlagenfurt-Celje-Maribor.

Nakon završetka ovih borbi Kosta Nađ je poslao Titu lakonski telegram:

Druže Tito, rat je završen.

I zaista, bila je to objava definitivnog kraja Drugog svetskog rata na evropskom kontinentu.

U zbirkama Odeljenja za noviju istoriju Muzeja Vojvodine nalazi se nekoliko predmeta koji su pripadali Kosti Nađu. Posebno zanimljiv je njegov pištolj, koji je izložen na stalnoj postavci u Dunavskoj 37.

U pitanju je "Walther PPK“(PPK ‒ Polizeipistole Kriminal), veoma popularno i kvalitetno oružje. Nastao je u Nemačkoj 1930, za naoružanje policijskih detektiva u civilu i carinskih službenika. Proizvođen je do 1999, u više od milion primeraka. Proizvođač je Karl Walther Waffenfabrik iz grada Cela-Melis (Zella-Mellis) u pokrajini Tiringija, u centralnoj Nemačkoj.

Pištolj Koste Nađa, sa fabričkim brojem 334891 K proizveden je 1941. i ratni je plen. U pitanju je nešto luksuznija verzija, sa produžetkom za oslanjanje malog prsta desne ruke pri okidanju.

Autor: Predrag Bajić, viši kustos – istoričar (Muzej Vojvodine)