Simbol snage, ponosa i bogatstva: Srednjovekovna skijavoneska - mač koji su koristili Srbi u srednjem veku

Aarheološka istraživa govore da je postojalo oružje karakteristično za srpske vojnike – mačevi sa "s" nakrsnicama.

Na ova i još mnoga pitanja o sjajnim oštricama odgovorio je arheolog Marko Aleksić u knjizi "Srednjovekovni mačevi u jugoistočnoj Evropi" objavljenoj na engleskom jeziku, predstavljenoj na srpskom tržištu. Prvi put u jednom izdanju istaknuta su nalazišta mačeva sa Balkanskog poluostrva, kao i svih zemalja bivše Jugoslavije i Panonske nizije. Po obimu, sa više od 400 prikupljenih sečiva, ovaj priručnik za svetsku naučnu javnost predstavlja jednu od najširih zbirki o tipovima srednjovekovnih mačeva uopšte. Za srpsku kulturu ova knjiga je značajna i zato što su u njoj prikupljeni svi danas poznati nalazi mačeva sa teritorije nekadašnje Srbije, što otkriva novi model mača – srpski kov, ali i zbog toga što poseduje evidenciju u kojim se muzejima oni danas čuvaju.

"Iz starih zapisa može se zaključiti da su ratnici na teritoriji Balkana nekada rukovali sa "skijavonama", što u prevodu znači slovenski mač. Međutim, tada su Sloveni uglavnom poistovećivani sa Srbima pa oko toga postoje mnoge nedoumice", priča Marko Aleksić

Novija arheološka istraživa govore da je postojalo oružje karakteristično za srpske vojnike – mačevi sa "s" nakrsnicama – delom između rukohvata i sečiva, koji zapravo štiti ruku od sečiva protivnika. Podsećajući na velike istorijske bitke i bežanje naroda pred strašnom sudbinom rata, Aleksić je zaključio da su nalazišta ovih mačeva sa osobenom "s" oznakom uglavnom utvrđena u državama kojima je neposredno pretila najezda Turaka.

Mišljenja naučnika oko pronalaska srpskih mačeva ipak su podeljena – neki tvrde da su ih Srbi uvozili, dok su neki ubeđeni da su ih nekadašnji vojnici kovali. Nijedna teorija nije sto odsto utvrđena, dodaje Aleksić, jer uvek postoji zrno sumnje pošto je veoma teško proveriti mnogobrojne istorijske podatke i utvrditi njihovu verodostojnost.

Jedno je sigurno, neobična nakrsnica, karakteristična za naše podneblje, potpuno se uklapa sa sečivom krive turske sablje – kilidža. Davno je utvrđeno da izgled ovog dela sečiva nije bio samo estetski, već da je imao i upotrebnu namenu. U poređenju sa turskim kilidžom, mačevi su bili mnogo teži. Da bi savladao protivnika, naš vojnik morao bi da poseduje izuzetnu veštinu i brzinu u borbi.

"U vreme ratova, mnogi borci nisu bili skloni okretnosti i vojničkoj karijeri pa su dovitljivi Srbi osmislili nakrsnicu koja na neki način usporava tursku konjicu. Uloga nakrsnice bila je hvatanje i zarobljavanje protivnikovog oružja na trenutak kako bi naš vitez srušio protivnika sa konja i zadao udarac", objašnjava strastveni arheolog kojem je studija o mačevima od diplomskog rada prerasla u životnu strast.

Da ledeno sečivo posle boja postaje najbliži saborac, i seljaku koji samo čeka da se vrati svojoj porodici i velikom vojskovođi koji je zabeležio još jednu bitku u nizu, svedoče i brojne epske pesme i mitovi. Bliskost ratnika i njegovog oružja ogledala se i u tome da su mačevi jedino borbeno sredstvo kojem je davano lično ime. Svi se verovatno sećamo čuvenog Ekskalibura, čiju oštricu je iz kamena mogao izvaditi samo Artur, kraljević čistog srca, ili Hneitira, koji igra pored kreveta starog kralja Olafa.

Mada ih smatraju jednim od najvažnijih izuma za čovečanstvo, malo ko zna čije su ih ruke kalile.

"Najpoznatija radionica koja je proizvodila Franačke spate bila je ona koja je stavljala na svoje mačeve oznake Ulfberht. Kod nas, srednjovekovni spisi iz unutrašnjosti Srbije u nekoliko navrata pominju mačara Bogdana u selu Čabić na Kosovu kao i još nekoliko starih kovača iz Prizrena, tadašnje prestonice Srbije, iako je prostorima naše teritorije bilo na hiljade mačeva i veštih ruku majstora", priča Aleksić i zaključuje da njegovu ljubav prema dugim oštricama dele mnogi bez obzira na to što smo daleko od vremena vitezova i Krstaških ratova. Pomenimo samo Džedaje, Gospodare prstenova, Letopise Narnije, Harija Potera, Indijanu Džonsa...

Autor: Nikolina Knežević/Politika