Egipatska mitologija: Božanstva u liku životinja kojima su se molili drevni Egipćani

Da li ste znali da su Egipćani svoje bogove predstavljali sa karakteristikama krave, ovna, krokodila, mačke, škorpije i brojnih drugih životinja? Donosimo vam priču o egipatskim božanstvima i njihovoj evoluciji.

Svoje znanje o životinjama i njihovim osobinama su preneli na božanstva i već do 3100. godine pre nove ere bogovi su prikazivani u životinjskom obliku. Kako se Egipatsko kraljevstvo menjalo kroz vreme, tako su i bogovi evoluirali, menjali svoje obličje, a ponekad je dolazilo do sinteze dva ili više bogova.

Boginja Selket sa glavom škorpiona, bog Tot sa glavom babuna ili ptice ibis, ili bog Nila Sobek sa glavom krokodila samo su neka od neobičnih bića koja su drevni Egipćani obožavali i poštovali.

Ptice

Jedan od najstarijih egipatskih bogova je Horus, sa telom čoveka i glavom sokola. Drevne ikonografije ga prikazuju u solarnoj barci. Ova barka, koja plovi preko neba, spušta se u podzemni svet i u zoru ponovo izranja, predstavlja osnovu egipatske teologije. Njom se objašnjava kosmički poredak koji određuju bogovi i njihovi predstavnici na Zemlji, faraoni. Horus je proistekao iz više bogova u ptičjoj formi, a njegovo ime znači "onaj koji je daleko". Horus je onaj koji leti visoko i na taj način povezuje ptice, let i religijska čuda.

Bikovi i ovnovi

Muški bogovi su prikazivani i kao bikovi ili ovnovi. U periodu Novog kraljevstva (1539 – 1075. p. n. e), kada je moć faraona pomerena iz Memfisa u Tebu, bog Amon je uzdignut na nivo vrhovnog božanstva jer je bio glavni bog tebanskih hramova. Amon je često predstavljan spojen sa bogom Ra, kao ovan koga znamo pod imenom Amon-Ra. Bog Amon potiče od drevnog boga Knuma, stvoritelja ljudske vrste. Ovnovi su povezivani sa plodnošću zemlje i ratom, pa je Amon bio idealan bog zaštitnik faraona Novog kraljevstva.

Krave

Prve boginje su bile odgovorne za sve što je imalo veze sa životom i reprodukcijom: rođenje dece, plodnost i ishrana. Najčešće su predstavljane sa glavom krave ili rogovima. Boginja Bat, prikazana na važnom artefaktu iz oko 3100. godine koji slavi ujedinjenje Egipta, imala je rogove. Bat je kasnije evoluirala u veoma značajnu i moćnu boginju – Hator. Hator je imala uticaj na brojne sfere života, kao što su majčinstvo, poljoprivreda, muzika, zadovoljstvo, čak i smrt.

Vremenom je njena uloga počela da slabi, a nova boginja Izida preuzela je zaduženja univerzalnog simbola egipatske majke u supruge. Izida je bila zaštitnica i saputnica boga podzemnog sveta – Ozirisa. Iako je predstavljena bez prenaglašenih životinjskih karakteristika, kao žena, imala je kravlje rogove u čast boginje Hator.

Psi

Psi i mačke, omiljeni kućni ljubimci cele planete, imali su veoma značajno mesto u egipatskom panteonu. Bog mumifikacije i Ozirisov pomoćnik u podzemnom svetu, Anubis, jedan je od najpoznatijih bogova sa glavom šakala. Istoričari veruju da su snažni psi, koji su radili u interesu mrtvih, bili najbolja zaštita od šakala iz stvarnog sveta.

Mačke

Egipatske boginje prikazane u mačjoj formi su atrakcija brojnih današnjih muzeja. Na početku je kult mačaka postojao samo u određenim gradovima, ali je vremenom njihova popularnost rasla i povezivane su sa drugim lokalnim božanstvima. Boginja rata Sekmet predstavljena je sa glavom lavice, zbog veze sa pustinjom i surovošću.

Faraon Amenhotep III je bio njen obožavalac i čak 730 kamenih statua boginje Sekmet se nalazilo u faraonovoj grobnici izgrađenoj u XIV veku pre nove ere u Tebi. Egiptolozi veruju da je statuama pokušavao da ublaži njen karakter, ali i da pridobije njenu naklonost i zaštitu.

Bastet, još jedna boginja mačjih odlika, imala je svoj kult u gradu Bubastisu. Bastet je često prikazivana kako nožem ubija zlu zmiju Apopis. Ove dve boginje, Sekmet i Bastet, vremenom su međusobno povezane, kao slika dve kontradiktornosti mačjeg karaktera. Dok je Sekmet predstavljala surovost i bes, Bastet je bila prijateljski nastrojena i nežna.

Mumificiranje životinja

Kako bi se dodvorili svojim božanstvima, Egipćani su se često okretali njihovim smrtnim oblicima. Na arheološkim lokalitetima širom Egipta pronađene su hiljade mumificiranih ptica i zveri. Veruje se da su ove životinje prinošene kao žrtveni darovi tokom religijskih ceremonija.

U grobnici u Sakari staroj 4500 godina, arheolozi su 2018. godine pronašli desetak mumificiranih mačaka i stotinu statua boginje Bastet. Mumificirane ptice ibisi su pronađeni u drevnom gradu Abidosu gde su sahranjeni prvi egipatski vladari.

Do kraja Ptolemejskog kraljevstva u I veku pre nove ere, popularnost životinjskog kulta je počela da opada. Stari bogovi su napušteni tokom rimske vladavine i ekspanzije hrišćanstva u Egiptu. Nova otkrića i čuveni artefakti drevnog Egipta danas su podsetnik na period dug tri milenijuma u kome su vrednovane i poštovane moć, snaga i lepota životinja.