Graditelj Feliks Romulijane: Priča o rimskom imperatoru Galeriju

Ko je bio rimski imperator Galerije, čovek na razmeđi dva sveta, paganskog i hrišćanskog, neumorni ratnik tetrarhije i branitelj granica imperije koja ide ka svom neumitnom kraju, progonitelj hrišćana, ali i vladar koji je doneo ...

Izvor: Porfirni portret imperatora Galerija, napravljen krajem III i početkom IV veka Foto: Darko Nikolić

Navedene 293. godine Dioklecijan uvodi novi oblik vladavine u Rimskom carstvu, s četiri vladara. Sistem koji će u istoriji dobiti ime tetrarhija biće zasnovan na podeli vlasti, gde će dvojica starijih i uglednijih vladara nositi titule avgusta, a njihovi savladari cezara. Tada započinje Galerijeva vladavina u istočnom delu carstva i od tada je moguće pratiti njegov životni put jer su istorijski izvori nešto izdašniji. Iste godine morao je da napusti svoju prvu suprugu, s kojom je imao kćer Maksimilu, i oženi se Dioklecijanovom kćerkom Valerijom. Tokom 293. i 294. godine boravi u Sirmijumu, zajedno s tastom Dioklecijanom, odakle preduzima vojne poduhvate na zaštiti granica na Dunavu, ratujući protiv Saramata, a od 294. do 296. godine – protiv Karpa i Bastarna. Zadovoljan ishodom navedenih ratova, Galerije će preduzeti neobičan poduhvat, koji nam vrlo slikovito govori o njegovoj brizi za običnog čoveka i njegov svakodnevni život u carstvu. U oblasti Panonije on je dao da se iskrče guste šume i isuši močvarno zemljište oko jezera Pelson (Blatnog jezera u Mađarskoj), tako da je ono moglo da se obrađuje. Navedenu oblast nazvao je Valerijana, po imenu svoje supruge, verovatno želeći da joj i na taj način iskaže veliku zahvalnost što je njegovog sina Kandidijana, koga je iste godine rodila jedna od naložnica, prihvatila kao svoje rođeno dete.

Rat protiv Persijanaca

Najznačajniji događaj u njegovom životu odigrao se u naredne dve godine (296–298. godine) – rat protiv Persijanaca, vekovnih i najžešćih neprijatelja Rimskog carstva; događaj koji nam možda i najslikovitije govori o pravoj, ljudskoj prirodi čoveka koga su hrišćanski panegiričari nepravedno optuživali da je zver bez ikakvih osećanja. Nakon pobede nad persijskim kraljem Narzesom zarobljeno je nekoliko njegovih žena, sestara i dece. Pošto su Persijanci Galerijevom prethodniku, imperatoru Valerijanu, nakon ogromnih ponižavanja odrali kožu i izložili je na zid palate u Persepolisu, bilo je normalno da se očekuje osveta za učinjeno nedelo i skrnavljenje. No, suprotno očekivanjima, Galerije je zaštitio porodicu pobeđenog od nasrtaja i otmica, te ih bezbedno vratio u dvor. Nakon toga njemu će zasluženo pripasti nadimak Persicus.

Posle vojnog trijumfa nad Persijancima slavljen je u celom carstvu kao novi Aleksandar i drugi Romul, a tast Dioklecijan obasuo ga je 299. godine najvišim počastima u Antiohiji, izrazivši i na taj način zahvalnost za uspešno sroveden vojni poduhvat i mirne granice na istoku. Od tog trenutka Galerije je dovoljno snažan te počinje da u praksi realizuje vlastiti ideološki program i u skladu s tim stvara pripovest, i vrstu političke propagande, o svom božanskom poreklu. Počinje sebe da predstavlja kao sina boga Marsa i Romulovog brata, zato što je začet kada se bog rata približio Romuli u vidu aždaje, što je bio slučaj s Olimpijadom, majkom Aleksandra Velikog. Već naredne godine, u proleće, on ponovo žuri, ovog puta iz Anadolije, kako bi opet branio carstvo, ovoga puta od Markomana. Majka je u to vreme s njim i boravi u njegovoj stalnoj istočnoj rezidenciji, koja se nalazila u Solunu, gde se i danas, u delu ulice Vija Ignjacija, nalazi slavoluk podignut u čast njegove pobede nad Persijancima. U neposrednoj blizini, nekih stotinak metara naniže prema moru, pronađeni i su ostaci velelepne Galerijeve rezidencije, za koju se ne bi moglo reći da je po načinu gradnje stilski slična Feliks Romulijani. Postoje mišljenja da je rotonda, građevina kružnog oblika koja je sagrađena u blizini slavoluka možda bila planirana za Galerijev večni počinak.