Granični bedemi Rima bili su početak njegovog kraja
Truckajući se prašnjavim bavarskim šumskim putem, arheolog Klaus-Mihael Hisen pažljivo posmatra drveće s leve strane i traži neki prepoznatljivi znak u ovoj gustoj šumi. Odjednom zaustavlja kombi i izlazi da bi napunio lulu duvanom i pogledao u kartu razmera 1:50.000.
Sagnute glave i s lulom u ruci, Hisen, inače istraživač Nemačkog arheološkog instituta, prelazi na drugu stranu puta i upućuje se kroz gusto grmlje. Na nekih 50 metara od puta zamalo da promaši nasip visok oko metar i širok nekih šest metara. Pokriven pljosnatim belim kamenjem, nasip se u neprirodno pravoj liniji pruža preko šumskog tla.
Pre oko 2.000 godina ovo je bila linija koja je odvajala Rimsko carstvo od ostatka sveta. Niski nasip je sve što je ovde u Nemačkoj ostalo od nekadašnjeg zida visokog oko 3 metra, koji se protezao stotinama kilometara pod budnim okom rimskih stražara na osmatračnicama.
To mora da je bio šokantan prizor usred divljine, hiljadu kilometara severno od samog Rima. "Zid je bio omalterisan i obojen", kaže Hisen. "Sve je bilo urađeno skladno i precizno. Rimljani su nedvosmisleno znali kako šta treba da izgleda." Studenti građevine, koji su merili jednu 50 kilometara dugu deonicu zida, ustanovili su da je zakrivljena za svega 92 cm.
Hisen se okrenuo prema severu, okrenuvši leđa Rimskom carstvu. Dvesta metara dalje, odmah pored uske livade, koju su razrovale divlje svinje, i nabujalog potoka, uzdiže se breg poput nekog zelenog zida. "Tu je bila granica", kaže, "a sa druge strane pruža se divan pogled na pustoš."
Neverovatna mreža zidova, reka, pustinjskih utvrđenja i planinskih karaula označavala je granice Rimskog carstva. Na svom vrhuncu, u II veku nove ere, carstvo je slalo vojnike da patroliraju granicom koja se prostirala od Irskog do Crnog mora i preko severne Afrike.
Možda će vas zanimati i:
-
Istorija |
01. Apr 2021.
Neverovatne zanimljivosti o drevnom Rimu koje malo ko zna
-
Istorija |
16. Jun 2023.
Priča o Trajanovom mostu na Dunavu
![Ilustracija Trajanovog mosta na Dunavu]( "Ilustracija Trajanovog mosta na Dunavu")
Hadrijanov zid u Engleskoj, verovatno najpoznatiji od svih, proglašen je 1987. godine za Uneskovu svetsku baštinu. A 2005. godine Unesko je ovoj baštini pridodao i 550 kilometara nemačke "granice". Stručnjaci za konzervaciju veruju da će vremenom biti dodata i nalazišta iz još 16 zemalja. Možda će se udruženim međunarodnim snagama doći do odgovora na jedno iznenađujuće teško pitanje: Zbog čega su Rimljani zapravo podizali zidove? Da li da se zaštite od varvara ili da jednostavno fizički ograde svoje carstvo.
Ovo pitanje nije samo akademsko. Određivanje i odbrana granica je opsesija i modernog doba. Problemi sa kojima su bili suočeni rimski imperatori ostali su i do današnjih dana, kada političari razmišljaju da podignu zid između Sjedinjenih Država i Meksika i kada vojne trupe merkaju jedne druge preko pojasa zemlje načičkanog minama koji deli dve Koreje. Ako shvatimo zašto su Rimljani bili toliko opsednuti svojim granicama i koliku je ulogu ta opsesija imala u raspadu carstva, možda ćemo bolje razumeti i sami sebe.
Počev negde od 500. godine p. n. e. Rim se šest vekova neprestano širio, pretvorivši se od malog italijanskog grada-države u neprijateljskom okruženju u najveću imperiju koja je u Evropi ikad postojala.
I imperator Trajan je bio pravi naslednik ove osvajačke tradicije. Između 101. i 117. godine vodio je osvajačke ratove na teritorijama današnje Rumunije, Jermenije, Irana i Iraka i brutalno gušio jevrejske pobune. Njegove pobede i osvajanja ovekovečeni su i na rimskim novčićima.
Kada je umro 117. godine, njegova teritorija se prostirala od Persijskog zaliva do Škotske. Carstvo je zaveštao svom usvojenom sinu, 41-godišnjem španskom senatoru, samozvanom pesniku i arhitekti-amateru koji se zvao Publije Elije Hadrijan. Suočen sa većom teritorijom nego što je Rim mogao da kontroliše i pod pritiskom političara i generala da nastavi stopama svog poočima, ovaj novopečeni imperator, poznatiji kao Hadrijan, odlučio je da promeni politiku. "Prvo što je odlučio bilo je da napusti nove provincije i tako smanji troškove", kaže njegov biograf Entoni Berli. "Hadrijan je mudro shvatio da je njegov prethodnik zagrizao više nego što može da sažvaće."
Možda će vas zanimati i:
-
Istorija |
20. Dec 2021.
Palmira u vreme slave: Upoznajte Zenobiju, kraljicu koja je prkosila Rimskom carstvu
Politika novog imperatora nije se dopala vojsci koja je navikla da napada i da se bori na otvorenim poljima. Što je još gore, ona se kosila i sa samom predstavom koju je Rim imao o sebi. Kako jedna imperija koja je predodređena da vlada svetom može da prihvati da je neka teritorija nedostižna?
Možda je Hadrijan jednostavno shvatio da je nezajažljiv apetit Rima počeo da donosi veću štetu nego korist. Najvrednije provincije, kao što su Galija i Hadrijanova rodna Španija, bile su pune gradova i seoskih imanja. Ali neke druge jednostavno nisu bile vredne borbe. "Pošto su zaposeli najbolje delova kopna i mora", primetio je grčki pisac Apijan, "Rimljani su mudro procenili da je bolje da čuvaju ono što imaju nego da se beskonačno šire na teritorije siromašnih varvarskih plemena od kojih nemaju nikakve koristi."
Hadrijanu je ipak pomogao ugled koji je imao u vojsci. Kao bivši vojnik, bio je prvi rimski imperator koji je nosio bradu u vojničkom stilu, čak i na zvaničnim portretima. Više od polovine svoje 21-godišnje vladavine proveo je po provincijama, obilazeći trupe na tri kontinenta. Ogromni delovi teritorija su evakuisani, a vojska se ukopala duž novih, suženih granica. Kud god bi Hadrijan otišao, nicali su novi zidovi. "Stavljao je do znanja ekspanzionistički raspoloženim članovima carstva da više neće biti osvajačkih ratova", kaže Berli.
Do 138. godine, kada je ovaj neumorni imperator umro, ogromna mreža utvrđenja i puteva, prvobitno namenjenih za snabdevanje legija tokom marša, pretvorena je u granicu koja se protezala hiljadama kilometara. "Ulogorena vojska je poput bedema zatvorila prsten oko civilizovanog sveta, od naseljenih delova Etiopije do Fazisa, od Eufrata u unutrašnjosti do najdaljeg velikog ostrva na zapadu", zabeležio je grčki orator Elije Aristid nedugo posle Hadrijanove smrti.
