Ispod Zida plača iskopana luksuzna vila i ritualna kupatila: Arheolozi rekonstruišu prošlost iz perioda Drugog hrama

Arheolozi su otkrili kako su živeli žitelji Jerusalima neposredno pre rušenja Drugog hrama, koji se nalazio u blizini Zida plača.

Zbog toga što su posetioci morali da se spuste niz 142 stepenika ili da obiđu zidine kako bi stigli do mesta predviđenog za molitvu i tugovanje, vlada ove države je izdala dozvolu za izgradnju dva lifta. 

Međutim, da bi do realizacije plana došlo arheolozi su prethodno morali da izvrše zaštitna iskopavanja. 

Arheolog sa Hebrejskog Univerziteta u Jerusalimu Mihal Haber objašnjava da je ovo bila jedinstvena prilika za njih da iskopaju neistražen deo unutar Starog grada. Istraživanje koje je započeto 2019. godine je završeno pre par meseci, a tim konačno može da sumira sve utiske i otkrića do kojih su došli, među kojima su artefakti i strukture iz najmanje pet različitih faza istorije. 

Značaj Zida plača u judaizmu

POZNAT I KAO ZAPADNI ZID, Zid plača danas predstavlja jedan od retkih ostataka koji se nalaze iznad površine zemlje u oblasti koja se naziva Hramsko brdo - koji je podigao kralj Irod Veliki u 1. veku n.e.. Za vreme svoje vladavine on je počeo da ulepšava i rekonstruiše čitavu oblast, među kojima se našao i Drugi hram, koji je prvobitno izgrađen 515. godine p.n.e.. Međutim, njega su 70. godine n.e. Rimljani uništili zajedno sa drugim građevinama u neposrednoj blizini, kao kaznu za jevrejsku pobunu.

U 7. veku, na mestu gde je stajao hram muslimani grade džamiju Al-Aksa i Kupolu na steni. Danas, Jevrejima nije dozvoljeno da se mole na tom mestu, te se stoga Zid plača smatra najbližoj pristupačnoj strukturi koja je nekada pripadala delu hrama. Svoje ime duguje praksi Jevreja koji na njemu tuguju i plaču zbog uništenja hrama, nakon čega ostavljaju papiriće sa ispisanim molitvama u pokotinama na zidu. 

Značajna otkrića iz perioda Drugog hrama

ARHEOLOŠKI TIM je prilikom iskopavanja najviših slojeva otkrio nalaze koji potiču iz osmanskog perioda. Arheolog Oren Gutfeld ističe da su pronađene vodovodne cevi još uvek netaknute i predstavljaju produžetak akvadukta koji je izgrađen tokom kasnog perioda postojanja Drugog hrama, a čija svrha je bila snadbedavnje grada vodom sa izvora iz okoline Vitlejema, koji je udaljen 10 km.

"Koristili su Herodijanski akvadukt kao osnovu za cevi", dodao je on. "Na nekim mestima, akvadukt iz perioda Drugog hrama nije opstao, pa su usput izgradili nove cevi."

Niži slojevi su sadržali grnčariju i uljane lampe iz memlučkog perioda, između 13. i 16. veka, kada je egipatski sultan vladao Jerusalimom. Dok je među najnižim slojevima pronađeno dosta materijala iz vizantijskog perioda, ali i iz vremena kada su njime upravljali Rašidunski kalifi. 

Otkrića takođe uključuju dokaze o prisustvu rimske vojske u gradu posle 135. godine, decenijama nakon što je Drugi hram bio uništen i Jerusalim ponovo izgrađen kao paganski grad po imenu Aelia Capitolina - po porodičnom imenu cara Hadrijana, i glavnom bogu Jupiteru Kapitolinu.  Gutfeld je otkrio da su do zaključka došli na osnovu pronalaska ostataka peći od cigle, koja je verovatno služila za pečenje hleba. A čije cigle su bile ispisane inicijalima LKSF koji označavaju Legio Ks Fretensis tj. ime 10. rimske legije koja ih je napravila.

Najspektakularniji nalaz na tom mestu je osnova bogate vile koja je zauzeta neposredno pre 70. godine n.e., a u kojoj su nađeni i brojni lonci za kuvanje, od kojih su neki još netaknuti, kao i omalterisanu cisternu za vodu u blizini koja je snadbevala privatno ritualno kupatilo, ili mikve.

"Ova vila je jedinstvena jer se nalazila na litici odmah pored Hrama, na mestu gde ne biste očekivali da ćete pronaći građevine zbog nagiba terena", rekao Gutfeld. "Bila je otprilike 100 metara udaljena od hrama, što je činilo jednom od najboljih nekretnina u Jerusalimu tog perioda."